پدر نی ایران استاد ایران حسن کسایی به دیار باقی شتافت

پدر نی ایران استاد ایران حسن کسایی به دیار باقی شتافت

او که یکی از چهره& های نامدار موسیقی ایران و مکتب اصفهان بود، سوم مهر سال 1307 در کوچه باغ کلم، محله بید آباد اصفهان متولد شد. او از سن 5سالگی (1312) کار موسیقی را با فراگیری هنر آواز نزد استاد جلال تاج اصفهانی آغاز کرد.
ذوق موسیقایی او به حدی بود که باعث شد یک سال پس از آن (سال1313) به حضور بزرگانی چون اسماعیل ادیب خوانساری، اکبر خان نوروزی، غلامرضا خان سارنج، سید حسین طاهرزاده، علی شهناز و محمد طاهرپور برسد.
در واقع کسایی دو سال قبل از رفتن به مدرسه فعالیت موسیقایی& اش را آغاز کرده بود. او در سن 10 سالگی(1317) به محضر استاد ابوالحسن صبا و حسین تهرانی(نوازنده نامدار تمبک) می& رسد و در نخستین دیدار آوازی در ابوعطا با همراهی ویلن استاد صبا& می& خواند.

استاد کسایی در سال& های کودکی
یک سال بعد وی موفق می& شود اولین تجربه صحنه& ای خود را با همراهی فلوت نصیر ثقفی در مایه بیات ترک در دبیرستان سعدی اصفهان اجرا کند.
سال 1319 نقطه عطفی در زندگی حسن کسایی به شمار می& رود، چرا که وی با ساز نی که آن زمان به اعتقاد بسیاری از اهل موسیقی صدایی گوش& آزار داشت آشنا می شود . دو سال بعد (1321) وی با مهدی نوایی از نوازندگان شناخته شده نی آشنا و به مدت سه ماه نزدش آموزش می& بیند.
نخستین اجرای رادیویی حسن کسایی به سال 1322 باز & می& گردد که وی قطعاتی را در دستگاه سه گاه با نواختن چهارمضراب معروف ابوالحسن صبا در این دستگاه (چهار مضراب زنگ شتر) در رادیو ایران اجرا می& کند.
دو سال بعد (1324) وی دومین اجرای خود را با جانشینی نی برای ویلن استاد صبا در برنامۀ سولیست& های خارج از کشور در رادیو ایران می& نوازد ویک سال بعد دستگاه ریل گراندیک را ابتیاع می& کند تا آثارش را در منزل ضبط و برای پخش هفتگی به رادیو تهران ارسال کند.
در سن 20 سالگی (1327) نخستین اجرای تکنوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان به صحنه برد و یک سال بعد قطعه معروف سلام را در دستگاه چهارگاه می& سازد که از معروفترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار می& رود. این قطعه بعدها از سوی حسین علیزاده در آلبوم صبحگاهی با سازبندی وارکستراسیونی حجیم بازسازی می& شود.
سال 1329 وی به اتفاق جلال تاج اصفهانی، جلیل شهناز، محمد طاهرپور و منوچهر سلطانی به همکاری واجرای موسیقی با رادیو ارتش ایران می& پردازد که روزهای چهارشنبه هر هفته پخش می& شد. درهمان سال برای نخستین بار نی را در ارکستر رادیوی ارتش به کار می& گیرد.
ساخت و اجرای قطعة معروف «هشت بهشت» و اجرای کنسرت در شهرهای آبادان و خرمشهر به نفع بی بضاعت های ژاندارمری، همراه جلال تاج اصفهانی و جلیل شهناز شهرتی برای کسایی به ارمغان می& آورد تا مجله موزیک ایران در شماره 19 خود(1332) با چاپ عکسی از کسایی 25 ساله در روی جلد خود از او به عنوان استاد نی یاد کند.
علاقه& مندی به سه& تار سبب می& شود تا کسایی از سال 1333 برای بهره& گیری از مکتب سه تار نوازی ابوالحسن صبا به نزد وی برود و همزمان از محضر عبدالحسین صبا و ارسلان درگاهی نیز بهره بگیرد.
یک سال بعد (1334) کسایی به تهران می& آید تا کارهایش را در عرصه& ای وسیع تر در اختیار عموم قرار دهد ، همکاری با برنامه& های موسیقی رادیو ایران و ضبط آثار ماندگار به همراه خوانندگان و نوازندگان ممتاز، همچنین ضبط انبوه برنامه& های خصوصی حاصل چنین هجرتی است که از جمله آنها ساخت آهنگ معروف «در کُنج دلم» بر روی شعر پژمان بختیاری و اجرای آن توسط علی زاهدی، داریوش رفیعی و منوچهر همایون& پور بود.
در همین سال پدر کسایی دار فانی را وداع می& گوید و وی به رهبری استاد صبا و با همراهی محجوبی، مجد، تهرانی، بنان، پاشوکی و … در وزارت خارجه کنسرتی می& دهد.
شرکت در سلسله برنامة گل& ها به دعوت داود پیرنیا (گل& های جاویدان، گل& های رنگارنگ، برگ سبز، یک شاخه گُل، گلچین هفته و گُل& های تازه) از دیگر برنامه& های کسایی در مدت اقامتش در تهران بود که تا سال 1357ادامه می& یابد.
سال 1342 وی به همراه جلیل شهناز، حسین تهرانی و حسین قوامی در حضور یهودی منوهین نوازنده نامدار ویلن در کنفرانس سالیانه جهانی موسیقی در تهران به اجرای برنامه می& پردازد و دو سال بعد هم ازدواج کرده و زندگی مشترکی را شکل می& دهد.

جلیل شهناز و حسن کسایی در کنار استاد ابوالحسن صبا
از سال 1346 فضای کاری کسایی ابعادی جهانی هم پیدا می& کندو بسیاری از نوازندگان شاخص از وجود چنین نابغه& ای در موسیقی ایران خبردار می& شوند که حاصل آن ضبط یک صفحه دو رو در مایه& های شور و ماهور به همراه تنبک جهانگیر بهشتی (توسط کمپانی C.B.S فرانسه) و انتشار در تمام نقاط جهان(1354) واجرای برنامه& های متعدد در جشن هنر شیراز (حافظیه) تا سال 1356 و ملاقات با نوازندگان بزرگ جهان از جمله: راوی شانکار، شاران رانی، بسم ا… خان، تران وانکه و… است.
در این مدت کسایی همکاری خود با رادیو اصفهان ونیز شهر اصفهان استمرار& می& دهد و ریاست شورای موسیقی این رادیو را عهده دار می& شود.
ضبط و ارائه یک دوره ردیف موسیقی ایرانی، با عنوان: «آشنایی با موسیقی اصیل ایرانی» با سه تار و آواز (رادیو اصفهان).(1352)، برگزاری مراسم تجلیل (از طرف وزارت فرهنگ و هنر) در سالن شیر و خورشید اصفهان و اجرای قطعاتی به همراه آواز تاج اصفهانی(1355) و فعالیت و تدریس در مرکز فرهنگی رادیو اصفهان و دانشگاه فارابی این شهر -که از سال 1350 شروع و تا سال 1357ادامه می& یابد- از جمله تلاش& های کسایی به شمار می& & رود.
در همین سال& ها وی به همراه حسین تهرانی، مرتضی نی& داود( نوازنده تار و ردیف دان و سازنده تصنیف معروف مرغ سحر)نشان لیاقت هنری از وزارت فرهنگ و هنر وقت را دریافت می& کنند.
بعد انقلاب به دلیل فضای نه چندان مناسبی که برای موسیقی ایجاد می& شود، وی آخرین برنامه رسمی خود را در رادیو ایران با همکاری جلیل شهناز و محمد رضا شجریان و جهانگیرملک اجرا می& کند. در این سال و تا قبل از سال 61 آرشیو موسیقی رادیو اصفهان از بین می& رود و کسایی هم از صداو سیما برکنار و حقوقش قطع می& شود.
در گذشت مادر (1361) از جمله اتقاقات غم انگیز زندگی استاد کسایی بود. سال بعد کسایی قطعه معروف «اشک نی» را می& سازد و بعد از آن تا سال 1369 که سفری به کشورهای آلمان، انگلستان، فرانسه، هلند کرده و در چند برنامه رادیویی برنامه& ای اجرا می& کند، عملا کار خاصی صورت نمی& دهد. در همین سال تندیس وی درگالری مفاخر هنری جهان لندن نصب می& شود.
باشرکت در جشنواره نی& نوازان ( تالار اندیشه)(1370) فعالیت دوباره استاد کسایی رونق می& گیرد و سه سال بعد(1374) صدا و سیما مستمری وی را برقرار می& کند و درسال 1378 موفق به دریافت نشان درجه یک فرهنگ و هنر در جامعه موسیقی می& شود که هیئت دولت به وی اعطاء کرد. سال 1381 هم لوح چهره ماندگار موسیقی را از صداو سیمای دوره علی لاریجانی دریافت می& کند.

استاد حسن کسایی در سال& های پیری
کسایی در سال& های دهه هفتاد(1375) به آمریکا و کانادا سفر کرده و در محافل مختلف شعر و موسیقی شرکت می& جوید و درسال 1376 هم به همت محمد رضا لطفی انجمن دوستداران موسیقی ایرانی واشنگتن مجلس گرامیداشتی برای وی برپا می& دارند.
سال 1381 محمد جوادکسایی( فرزند استاد) کتاب «از موسیقی تا سکوت» را که حاصل نیم قرن تلاش موسیقایی حسن کسایی است،& با مقدمه بیژن ترقی از سوی نشر نی به بازار کتاب عرضه می& کند.
کسایی درکی ویژه از موسیقی سنتی ایران دارد و ذوقی تحسین برانگیز در ادبیات و شعر وخوشنویسی و حافظه& ای حیرت انگیز در به خاطر سپردن نغمات واز آن مهمتر قدرت آفرینشگری و تحلیلی منحصر به فرد در واکاوی زوایای موسیقی ایران. همین امر سبب شده است تا ضبطی که وی از موسیقی ردیفی ایران( مرداد 1385) با سه تار وآواز و نی(تیر 86) انجام داده است از جهاتی منحصر به فرد باشد.
استاد کسایی پیش از این هم درباره موسیقی ردیفی اجرایی چند ساعته در رادیو اصفهان داشت که با سه تار و آ& واز ظرایف و دقایق این موسیقی را بیان کرده بود.
از کارهای اخیر کسایی می& توان به آلبوم دختر گلفروش با تنظیم مهرداد یزدانی و آواز علی جهاندار و گفت& وگوی نی و تار که حاصل همنوازی استاد با شهرام میرجلالی است اشاره کرد.
پیکر خداوندگار ني ايران،استاد حسن کسایی در بي اطلاعي و سكوت خبري، نیمه شب گذشته ـ 25 خرداد 91ـ در آرامگاه تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
در حاليكه يكي از شاگردان استاد ني ايران خبر داد كه فردا مراسم تشييع پيكر اين هنرمند برگزار مي& شود اما گويا بدون هيچ اطلاع& رساني اين هنرمند به خاك سپرده شده است.

به گفته محمد جواد کسایی، فرزند اين هنرمند مرحوم، با توجه به شرایط ویژه& ای که وجود داشت و طبق وصیت مرحوم کسایی مبنی بر خاکسپاری در کنار مقبره استاد تاج اصفهانی، پیکر ایشان نیمه شب گذشته در تخت فولاد اصفهان و در فاصله کمی از مقبره استاد تاج اصفهانی به خاک سپرده شد.

استاد حسن کسایی پس از سپری کردن یک دوره طولانی بیماری، روز گذشته (پنجشنبه) در منزلش در شهر اصفهان دیده از جهان فروبست.

مراسم ترحیم این استاد پیشکسوت صبح روز یکشنبه، 28 خرداد ماه از ساعت 8.30 الی 11.30 در مسجد سید شهر اصفهان برگزار می& شود.

تصوير: محل دفن استاد كسايي…