دستکاری در واقعیت: حد و مرز ویرایش و دستکاری در عکس کجاست؟
دستکاری در واقعیت: حد و مرز ویرایش و دستکاری در عکس کجاست؟
عکس را که نگاه می& کنی، انگار صحنه& ای از یک فیلم سینمایی در برابر چشمانت نقش بسته، تشییع جنازه& ای در یکی از کوچه& های تنگ و تاریک غزه. دیوارهای خاکستری رنگ در دو طرف، و میان آنها، جمعیت عزادار که گویی کنارهم چیده شده& اند. مردان خشمگینی در دوردست دیده می& شوند. پیکر دو کودک، به نام& های صُحیب و محمد، را بر دست گرفته& اند و، آن دورتر، پیکر پدرشان، فؤاد حجازی. این سه در اثر اصابت بمب اسرائیل به خانه& شان جان باختند.
اما واقعیت کدام است؟
همین اواخر، پل هانسون، عکاس این عکس، که آن را برای روزنامه سوئدی «داگنز نیهتر» برداشته بود، جایزه جهانی بهترین عکس خبری سال ۲۰۱۳، ورلد پرس فوتو، را برای همین عکس دریافت کرد. در مراسم اهدای جایزه که در شهر آمستردام برگزار شد، هانسون ماجرای عکس را برای حضار بازگفت. او در حالی که صحنه را توصیف می& کرد و بغضش را فرو می& خورد، تعریف کرد که برای دیدار خانواده داغدیده باری دیگر، چند ماه بعد از مراسم تشییع، به آنجا سفر کرده است.
اما آن چه این عکاس خبری به آن اشاره نکرد، آن بود که چقدر از زیبایی عکسش محصول ویرایش دیجیتال بوده است. قرار بود پل هنسِن در حاشیه همان مراسم، با آوردن فایل خام عکس با فرمت RAW نشان دهد که چه تفاوت& هایی میان آن دو وجود دارد. اما وی ادعا کرد که فراموش کرده فایل اصلی را همراه ببرد. بعد هم از شرکت در بحث درباره همین موضوع سرباز زد، اما گفت& وگوها در این باره ادامه یافت.
وبلاگ& نویس& ها و خبرنگارهای اسرائیلی، به طور خاص، این عکاس خبری را به دست& کاری عکس اصلی متهم کردند.
پل هانسون خود می& گوید که آن نور جادویی کوچه باریک عکس غزه، که سوگواران را به زیبایی در قاب این عکس دربرگرفته، «واقعاً آنجا بود»، و از آن نوع نورهایی بود که هر عکاسی هر چند سال یک بار موفق به ثبتش می& شود. وی تأکید می& کند که این جلوه چیزی نیست که او در مرحله بعد بر روی رایانه به عکسش افزوده باشد.
انقلاب تاریکخانه دیجیتال
هم اینک برنامه& هایی مانند فتوشاپ ویرایش عکس& ها را از هر زمانی در گذشته آسان& تر کرده& اند. چنین نرم& افزارهایی علاوه بر امکان دست& کاری عکس، ابزار حذف، افزایش و تغییر محتوای تصاویر را فراهم آورده& اند. رایانه& ها امروز قابلیتی را که زمانی با هدف تقویت تأثیرگذاری عکس& ها در تاریکخانه انجام می& شد، گسترش داده و بهبود بخشیده& اند.
این عملیات که به «پس-پرداخت» معروف شده اساتید و خبرگان خود را نیز دارد. یکی از این افراد کلودیو پالمیسانو است که در شهر رُم به همراه دو همکار خود به کار مشغول است.
وی می& گوید: «سابق بر این پرداخت عکس روندی شیمیایی بود که امروزه ماهیت ریاضی پیدا کرده است. امروز مردم می& توانند با کمک رایانه شخصی خود کنتراست، اشباع رنگ و اجزای عکس را به راحتی تغییر دهند که زمانی تنها با فیلم و چاپ دست& کاری می& شد.»
فرانچسکو زیزولا، عکاس و یکی از همکاران پالمیسانو، در همین زمینه می& گوید: «تفاوت میان عکاسی خبری و عکاسی [معمولی] اخلاق است. کاری که ما در اینجا می& کنیم آزمایش امکانات بدون زیر پا گذاشتن حدود است.»
زیزولا در سال ۲۰۰۸ جایزه بهترین عکس خبری را برای عکسی از یک اردوگاه پناهندگان کلمبیایی دریافت کرد. در این عکس به وسیله دست& کاری رایانه& ای در رنگ& ها طوری اغراق شده بود که حاصل صحنه& ای فراواقعی را رقم زده بود.
پالمیسانو می& گوید که این طور پرداخت& ها در عکس مجاز است و«نمی& توان یک سری رنگ& ها را درست دانست و بقیه را نادرست، همه چیز نسبی است.»
وی تأکید می& کند که آن چه مجاز نیست تغییر روابط میان رنگ& ها و تبدیل آنهاست: «مثلاً [اگر] یک خانه سبز در این عکس به یک خانه قرمز تغییر داده می& شد.»
همان زمانی که پل هانسون عکس معروفش را در نوار غزه برمی& داشت، کمی آن طرف& تر عکاس دیگری نیز در حال ثبت آن لحظات بود. عکس او نیز در همان زمان و مکان برداشته شد، اما مانند صدها هزار قطعه عکس خبری دیگر با آن برخورد شد. شاید چون قاب& بندی بی& نقص عکس برنده جایزه را نداشت، در آن خبری از نور جادویی نبود و کسی هم در اصالتش شک نکرد، و [از همه مهم& تر] طنین و حس همدردی همراه عکس هانسون نیز در این عکس غایب بود.
هانسون می& گوید در کارش اهداف والایی را دنبال می& کند. چه بسا یک عکس خبری معمولی برای این مهم کافی نباشد.
البته پرداختن به این عکس به معنای انکار مظلومیت مردم فلسطین نیست.