درس هايي كه از استاكس نت گرفتيم …

درس هايي كه از استاكس نت گرفتيم …

انتشار ويروس استاكس¬نت درست به همان ميزاني كه براي دنياي خرابكاران اينترنتي و به ويژه گروه¬هاي سازمان يافته اتفاق مباركي بود، براي دنياي امنيت فن¬آوري اطلاعات نيز تجربه¬اي عبرت آموز و پربار به حساب آمد.
همانقدر كه تبهكاران رايانه¬اي از دست يافتن به يك بلوغ تخريبي به خود باليدند، شركت¬هاي امنيتي و دست¬اندركاران حفاظت از اطلاعات رايانه¬اي نيز با خوشنودي شاهد اتفاقات بي¬سابقه¬اي بودند كه منجر به تحولي عميق در باورهاي امنيتي جامعة كاربران رايانه و اينترنت شد.

بله، استاكس¬نت نخستين تهديد يارانه¬اي بود كه با واكنش جدي رسانه¬ها و محافل ارشد سياسي در كشورهاي مختلف جهان همراه شد. دست كم نتيجه اين واكنش¬ها و گاه جنجال¬ها هر چند به بزرگنمايي قدرت و قابليت اين ويروس كم نظير انجاميد اما در نهايت به افزايش آگاهي عمومي درباره قدرت تهديد¬ها و بدافزارهاي رايانه¬اي كمك قابل توجهي كرد.
هر چند تحليل¬هاي بسياري بر روي اين بدافزار انجام شد اما مهارت بكار رفته در توليد و انتشار اين كرم رايانه¬اي و يا شايد اتفاقات و فشارهاي پشت پرده مانع از شناسايي و رديابي منتشركنندگان آن گرديد كه هنوز هم چيزي در حد گمان و اتهام باقي مانده.

اما حالا، پس از گذشت بيشتر از يكسال از كشف استاكس¬نت، انتشار يك كرم رايانه¬اي ديگر با عنوان “Duqu” ، خاطره استاكس¬نت را دوباره زنده کرده است. تا حدی که از این بدافزار به عنوان برادرخوانده و یا فرزند استاکس نت یاد می کنند.
بازار گمانه¬ زني¬ها هم دوباره داغ شده: آيا تيم سازنده استاكس نت با آن همه حمایت مالی و فنی، مجددا فعال شده است؟ آيا سایه خطر انفجارهای فاجعه بار ، اختلال¬هاي شديد عملياتي، سرقت اطلاعات فوق محرمانه و يا نفوذهاي غير مجاز تروريست¬هاي مجازي در مراكز استراتژيك و زير بنايي كشورها مثل نيروگاه¬ها، كارخانه¬ها و بخش¬هاي صنعتي دوباره بازگشته است؟
تحقيقات اوليه شركت¬هاي امنيتي نشان مي¬دهد كه بخش¬های قابل توجهی از ساختار كدهاي نوشته شده براي فايل ويروس Duqu، درست شبيه به كدهاي مربوط به فايل ويروس استاكس¬نت است.
بر اين اساس به نظر مي¬رسد افرادي كه ويروس Duqu را توليد و منتشر كرده¬اند همان گروهي باشند كه عامل انتشار استاكس¬نت بوده¬اند يا دست كم با يك يا چند فرد فعال در آن گروه تماس مستقيم داشته¬اند.

نكته بسيار مهم اينجاست كه ويروس Duqu براي انتشار اوليه و وسيع خود در شبكه جهاني اينترنت از يك حفره امنيتي اصلاح شده (!) در هسته عملياتي سيستم¬هاي عامل ويندوز استفاده كرده است. سوء استفاده يك ويروس، از يك حفرة امنيتي اصلاح شده در چهار ماه قبل و نفوذ موفق به درون سيستم¬هاي رايانه¬اي، مورد بسيار عجيب و نادري¬ست؛ اما به هر حال در مورد ويروس Duqu اين اتفاق افتاده و در روزهاي آينده بايد منتظر جنجال¬هاي شديد رسانه¬اي و انتقادهاي تند كارشناسان امنيتي عليه شركت مايكروسافت باشيم.

به هر حال شركت¬هاي مختلف امنيتي تحليل¬هاي متنوعي از نوع عملكرد، نحوة انتشار و روش¬¬هاي تخريبي ويروس Duqu منتشر كرده¬اند اما به گفته كارشناسان امنيتي شركت Panda Security برآيند اين تحليل¬ها، اطلاعات آماري و بررسي¬هاي عملياتي نشان مي¬دهد كه ويروس Duqu يك بدافزار تركيبي شامل ويژگي¬هاي يك كرم، يك تروجان و يك روتکیت،است که بيشتر به منظور نفوذ به درون شبكه مراكز صنعتي، سرقت اطلاعات محرمانه و جاسوسي سايبر طراحي شده و برخلاف استاكس¬نت از قابليت ايجاد تغييرات خطرناك در تنظيمات سيستم¬هاي كنترل صنعتي كه به نوبة خود ممكن است منجر به حوادث فاجعه¬بار و اختلال شديد عملياتی در مراكز حساس گردند برخوردار نيست. با این وجود، ویروس Duqu نیز به نحوی طراحی شده تا از راه دور قابل کنترل و فرمان دهی توسط منتشر کننده خود باشد.
البته همين حالا تنها پس از گذشت چند روز از شناسايي اين ويروس بيش از صدها و يا هزاران تحليل فني، بررسي تخصصي، فرضيات تخريبي و حتي تبعات سياسي نظامي براي آن منتشر شده كه بسياري از آن¬ها هدفي جز مطرح كردن برندهاي تجاري شركت¬هاي امنيتي ندارند، اما دركمتر تحليلي مي¬توان يافت كه فارغ از نوع و نحوه عملكرد، روش انتشار، قدرت تخريب و طول و تفصيل¬هاي تخصصي در خصوص این ویروس نسبتاً خطرناک، به راهكارهاي ساده براي مقابله با اين ويروس پرداخته شده باشد …
بر اساس اعلام پاندا، استاكس¬نت وDuqu شايد به مدد هدف¬گيري¬هاي خاص خود مانند شبكة مراكز حياتی و استراتژيك و اطلاعات و تجهيزات بسيار حساس و … وجهه سياسي و رسانه¬اي يافته و خود را بر سر زبان¬ها انداخته باشند اما این كدهاي مخرب، كاري سخت در نفوذ به امن¬ترين و حفاظت شده¬ترين محيط¬هاي عملياتي در پيش دارند. همانطور که دیدیم، در مورد استاکس نت فرضیه های تخریبی وحشتناکی مطرح شد که هیچ کدام صورت عملی به خود نگرفت.

بر اساس اظهارات مهدی جانبزرگی، کارشناس امنیت فن آوری اطلاعات در شرکت پاندا، واقعیت این است که البته در مراکزی که امنیت جدی گرفته نشده باشد، حتی ویروس های بسیار ساده تر و ابتدایی تر هم می توانند خسارت بار باشند. تا قبل از ظهور استاکس نت و “Duqu”، امنیت اطلاعات در بسیاری از شبکه های حساس و استراتژیک منحصر بود به نصب یک ضدویروس و نهایتاً بروز رسانی آن، اما اکنون مدیران فن آوری اطلاعات در بسیاری از شبکه های سازمانی، امنیت اطلاعات را به چشم یک روند پویا و زنده می بینند که از بخش های گوناگونی تشکیل شده و همگی نیاز به بررسی دائم و بازبینی مستمر دارند . نصب یک ضدویروس هم تنها یکی از بخش های کوجک تأمین امنیت کامل در شبکه های سازمانی ست. این اولین درس استاکس نت بود که بسیاری از مراکز مهم کشور را از آلودگی های شدید رایانه ای، اختلال عملیاتی و از دست رفتن اطلاعات حساس ناشی از حملات برادرخوانده آن، Duqu نجات داد. هرجند باز هم هستند شبکه هایی که متأسفانه هنوز هم اولین و ساده ترین درس استاکس نت را خوب فرا نگرفته اند.

جالب اینجاست که تمام درس هایی که باید از استاکس نت می گرفتیم، لزوماً احتمال دچار شدن شبکه های سازمانی به آلودگی های رایانه ای و حملات اینترنتی را فارغ از نوع تهدید، به کمترین حد ممکن کاهش می دهند.
عدم اتصال رایانه ها و شبکه های حیاتی و بسیار حساس به شبکه های محلی و به ویژه اینترنت، استفاده از چندین لایه امنیتی، استفاده از روش های پیشگیرانه ضدویروس مانند Panda TruPrevent، بکارگیری سیستم های شناسایی و پیشگیری از نفوذ، پوشش کامل سه محور اصلی نفوذ بدافزارها در صورت اتصال به اینترنت، یعنی رایانه های نهایی سازمانی، سرورهای پست الکترونیک و درگاه های اینترنت، نصب و استقرار سخت افزارهای امنیتی مانند GateDefender Performa در درگاه اصلی اینترنت شبکه برای پالایش محتویات اطلاعاتی ورودی و خروجی و نیز مدیریت یکپارچه تهدیدات اینترنتی توسط دستگاهای UTM و از همه مهمتر، توجه بیشتر به استفاده از راهکارهای قدرتمند مبتنی بر ابر مانند مجموعه نرم افزارهای Panda Cloud Protection برای تأمین امنیت کامل و مستمر در شبکه های سازمانی متصل به اینترنت، تنها بخشی از درس هایی ست که اگر به شکل سختگیرانه مورد توجه و پیاده سازی قرار بگیرند، نه تنها ویروس های خطرناکی مانند Duqu، بلکه تقریباً تمام حملات و تهدیدهای رایانه ای قایل ردیابی و انسداد هستند؛ البته با توجه به این مسئله که امنیت صددرصد، برای همیشه در هیچ رایانه ای قابل حصول نیست.

Duqu، بدافزار چموشی ست که ممکن است شما را به دردسر بیاندازد، اما مانند تمام ویروس ها و کدهای مخرب رایانه ای دیگر بی نیاز از روش های ارتباطی، ابزار انتقالی و محیط های عملیاتی مناسب نیست. هر کدام از این عوامل می توانند پاشنه آشیل یک نرم افزار مخرب باشند. بنابراین، آخرین درس استاکس نت می تواند این باشد که امنیت شبکه های سازمانی و رایانه های حساس بهتر است مبتنی بر پیشگیری و انسداد ویروس ها باشد تا درمان و پاکسازی …

نویسنده: اسماعیل ذبیحی